De digitalisering in het uitgeversvak zorgt voor talloze nieuwe mogelijkheden, niet alleen wat betreft het publiceren van nieuwe titels en producten voor kleinere doelgroepen, maar ook voor het beheer en de ontsluiting van het wetenschappelijke archief. Adjunct uitgever Anne Oerlemans vertelt over de digitalisering van het archief van Boom uitgevers Den Haag.
In 2005 stelt CEO Steve Riggio van de grote Amerikaanse boekhandelketen Barnes & Noble, in The Long Tail (2006) van Chris Anderson dat de komende jaren het ‘traditioneel uitgegeven boek’ aan betekenis zal verliezen. Individuen zullen hun werk steeds vaker via internet publiceren. Het internet maakt steeds meer informatie uit talloze verschillende bronnen toegankelijk. De kwalitatief beste werken zullen ook fysiek gepubliceerd worden. Een nieuwe, efficiënte manier van publiceren dient zich aan en wint snel aan kwaliteit. Met andere woorden, iedereen is een uitgever.
Hoewel de productietechnieken zeker aan kwaliteit winnen, geldt datzelfde niet voor het stijgende aanbod dat daarmee gepaard gaat. Ook – of misschien juist – in de wetenschappelijke wereld blijft het belangrijk om kaf van koren te scheiden en de ‘traditionele’ uitgever helpt daarbij. De digitalisering én de steeds efficiëntere manieren van publiceren en het beheren van voorraad die daarmee gepaard gaan, betekenen echter ook een verschuiving in het aanbod van de uitgeverij. Zo kunnen uitgeverijen makkelijker boeken uitgeven die voor een klein en gespecialiseerd publiek interessant zijn.
Bewaren voor de toekomst
Op het kantoor van Boom uitgevers Den Haag hadden wij tot voor kort nog mooie, volle boekenkasten met complete series en prachtige uitgaven van de afgelopen twintig jaar. Een papieren archief van de afgelopen twintig jaar is echter niet meer op te slaan in een kantoorpand zoals het onze en dus werd het hoog tijd om op te ruimen. Makkelijker gezegd dan gedaan want waar blijf je met alle kennis die je tegelijk met deze laatste papieren exemplaren in de container gooit?
Vroeger werd er gezegd, we bewaren voor de toekomst. De toekomst is nu. We leven in een digitale wereld. Steeds meer van onze tijdschriftartikelen worden niet meer op papier geraadpleegd, maar in onze digitale omgeving. Een omgeving die overigens meer te bieden heeft dan enkel het artikel en de inhoud daarvan. Door de verrijking met metadata is de tijdschriftenonline makkelijk te doorzoeken en de omgeving biedt functionaliteiten die inzicht geven in het aantal downloads en raadplegingen van een artikel. Ook onze boekpublicaties vinden steeds vaker hun weg naar onze klanten via onze online portalen, bijvoorbeeld het Boomportaal.
“Digitalisering van collecties staat niet alleen in het teken van duurzaam bewaren: ontsluiting en toegankelijkheid zijn speerpunten, en het aanbieden van inzage in het collectieve geheugen van een gemeenschap is belangrijk geworden.”
– Snuffelen en graven; over doelgroepen van digitaal toegankelijke archieven (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2006)
Een digitaal archief
Om alle weggegooide papieren exemplaren niet uit het geheugen en de wetenschap te laten verdwijnen, werken wij aan een digitaal archief: een compleet digitaal archief van alle wetenschappelijke publicaties die de afgelopen twintig jaar bij ons zijn verschenen op de gebieden juridisch, criminologie en bestuurskunde. Waarom? Het eerste doel is natuurlijk het beschikbaar en vooral ook vindbaar maken van content die voor vandaag slechts nog in onze kantoorruimte (en een aantal bibliotheken uiteraard) te vinden was. De verrijking van deze content met metadata zorgt voor een betere doorzoekbaarheid van het gehele archief en dat opent op grote schaal nieuwe deuren voor onderzoekers. De mogelijkheden om op grotere schaal dataonderzoek op verschillende vakgebieden te doen worden eindeloos veel groter wanneer de publicaties goed digitaal ontsloten zijn.
Makkelijker bedienen van niche doelgroepen
Chris Anderson liet aan de hand van de muziekindustrie in The Long Tail zien dat de massamarkt die we lange tijd kenden steeds meer een massa niches aan het worden is. Deze niches hebben altijd bestaan, maar tegenwoordig is het door de digitalisering van opslag en productie steeds makkelijker deze groepen te bedienen. De staart van het beschikbare assortiment (the long tail) blijkt na onderzoek veel langer dan gedacht én die staart is voor het eerst in jaren ook economisch haalbaar. Alle niches bij elkaar vormen een belangrijke markt, een markt die wij graag bedienen.
Digitalisering maakt uitgeven interessanter, het zorgt ervoor dat we niet meer ‘of’ hoeven te denken, maar vooral ook ‘en’ kunnen denken. Het archief wordt online beschikbaar gemaakt, een project waarvan het einde nog niet op heel korte termijn in zicht zal zijn. Via Printing on Demand (POD) zijn veel oudere titels (en wellicht op een dag het gehele archief) ook – opnieuw – fysiek beschikbaar. Door de databases en de vele verschillende publicaties op tal van gebieden hebben klanten meer keuze dan ooit. Er ontstaan opties die interactiviteit en maatwerk voor klanten gemakkelijker maken en op die manier kunnen steeds meer doelgroepen voorzien worden van kwalitatief hoogwaardige informatie op hun vakgebied. Informatie van toen én van nu.
